آشنایی با استانداردهای سیم و کابل

سیم لاکی مرغوب طبق استانداردهای از پیش تعیین شده توسط استاندارد ملی ایران (ISIRI) و استاندارد بین المللی (IEC) تولید و ارائه می‌شود. در واقع اینکه هر سیم و کابل دارای چه نوع شکل فیزیکی و ظاهری باشد، و جنس روکش و یا عایق آن، رنگ سیم‌ها و هادی‌ها، برچسب روی سیم، سطح مقطع آن و موارد دیگر در نظر گرفته می‌شود، تا تشخیص استاندارد سیم و کابل صورت گیرد.

 با توجه به اینکه یکی از دلایل عمده آتش سوزی در شهرها اتصال سیم و کابل‌های برق غیر استاندارد است و قاعدتاً استاندارد سیم‌ها ضامن جان مردم است، به کارگیری و تشخیص سیم و کابل استاندارد اهمیت بسزایی پیدا می‌کند. تا که تمامی تولیدکنندگان سیم و کابل نیز موظف به دریافت علامت استاندارد جهت تولید و ارائه محصولات خود به مصرف کنندگان هستند.

آشنایی با استانداردهای سیم و کابل

به‌طور معمول برای تولید سیم و کابل باید یک سری استانداردها که در قالب قانون اصلاح قوانین و مقررات موسسه استاندارد تحقیقات و صنعت قید شده رعایت گردد. تا سیم و کابل مرغوب و مطمئن تحویل خریدار و متقاضی شود. توسط این چهارچوب استاندارد است که حتی می‌توان سیم و کابل اصل را از تقلبی تشخیص داد و یک سیم کشی ایمن و بدون خدشه به انجام رساند.

همانطور که می‌دانیم یک کابل استاندارد از چند رشته سیم و یا هادی تشکیل شده است که توسط یک و یا چند عایق پوشش داده شده‌اند. یک مرجع اصلی در تولید سیم و کابل ولتاژ اسمی است که به عنوان ولتاژ اصلی در نظر گرفته می‌شود و کلیه آزمون‌های الکتریکی بر اساس آن صورت می‌پذیرد.

پیشنهاد مطالعه: سیم لاکی چیست؟

از این رو برای تشخیص هر کابل استاندارد یک سری علائم اختصاری روی آن قید شده است که هر کدام از این علائم نشان دهنده‌ی یکی از خصوصیات سیم و کابل است. این نامگذاری اصولاً از داخلی‌ترین بخش هر سیم و کابل صورت می‌پذیرد.

چگونگی ساختمان یک کابل

طبق استاندارد VDA آلمان که از حروف جهت شناسایی کابل استفاده می‌شود. اکثر کابل‌ها بر روی سطح خود دارای چهار گروه عبارت حک شده هستند. که هر کدام نشان دهنده‌ی ساختار و خصوصیات یک بخش از کابل هستند. برای نامگذاری راحت‌تر و اصولی این ۴ گروه عباراتی درون ۱۱ سلول قرار میگیرد.

ساختمان یک کابل شامل چهار گروه است:

1. هادی
2. عایق
3. شیلد
4. نوع زره و یا آرمو

بخش اول هادی: که همانطور که از نامش پیداست؛ جنس هادی کابل را نشان می‌دهد. که در واقع مشخصات لایه‌های اصلی کابل را نمایان می‌کند. هنگامی که از حرف N استفاده شود، گویای مسی بودن هادی است. و در صورتی که در کنار حرف N حرف A نیز قرار گیرد. بیانگر یک هادی آلومینیومی خواهد بود. که قاعدتاً در تصویر ساختمان کابل سلول شماره یک و دو را به خود اختصاص می‌دهد.

بخش دوم عایق: این بخش شامل حروف اختصاری Y، نشان دهنده‌ی عایق PV ،2Y نشان دهنده عایق پلی اتیلن، 2X نشان از یک عایق XLPE و یا پلی اتیلن کراسلینک شده می‌دهد.

پیشنهاد مطالعه: عایق حرارتی سیم برق

بخش سوم شیلد: دارای حروف اختصاری زیر است که نشان دهنده هادی حفاظتی و تعداد رشته‌های آن است.

C: غلاف مسی پوسته هم مرکز بافته شده از سیم‌های مسی و تسمه مسی

CW: غلاف مسی که به‌صورت موج دور تا دور کابل پوشانده و یک تسمه نازک مسی به‌صورت مارپیچ آنها را نگه داشته است.

CE: هادی هم مرکز مسی روی هسته

S: حفاظ از نوع سیم مسی را نشان می‌دهد

SE: حفاظ مسی بر روی هر هسته

H: یکسری ورق برای محدود کردن حوزه که دور هر سیم پیچیده و یا عایق می‌شود.

F: حفاظ طولی مقاوم در برابر آب

بخش چهارم زره یا آرمور

B: زره نوار فولادی

F: زره از سیم‌های فولادی گالوانیزه سخت

G: نوارهای فولادی گالوانیزه مارپیچی

R: زره از سیم‌های فولادی گالوانیزه با مقطع گرد

بخش پنجم عایق بیرونی یا روکش خارجی

A: روکش ساخته شده از مواد فیبری

K: غلاف سربی

KL: غلاف نازک آلومینیومی

Y: غلاف از جنس PVC

TY: غلاف از جنس پلی اتیلن

هر کابل می‌تواند دارای عایق خارجی و داخلی باشد. قاعدتاً همان‌طور که در بالا اشاره شد؛ می‌تواند از جنس پی وی سی و غیره پوشش داده شود. در خصوص عایق داخلی که عمدتاً از جنس سرب و آلومینیوم است؛ برای کاربردهای مختلف استفاده می‌گردد. هنگامی که یک کابل هر دو عایق را همزمان با هم داشته باشد. در کدگذاری استاندارد حروف اختصاری هر دو قید می‌شود.

بخش ششم هادی حفاظتی

J: هادی محافظ هادی رنگ سبز/ زرد مسی

O: فاقد هادی محافظ هادی به رنگ سبز/ زرد مسی

معمولاً در کابل‌های multi core دیده می‌شود و نشان از آن است که یکی از رشته کابل‌های مورد نظر از نوع سبز و یا زرد (ارت) است. در مقابل حرف O قرار دارد که بیانگر فاقد بودن کابل از سیم سبز و زرد است.

بخش هفتم و هشتم که به ترتیب تعداد رشته و سطح مقطع کابل را نمایش می‌دهند و به‌عنوان یک حاصل ظرب در کنار هم قرار می‌گیرند. این بخش از مهم‌ترین مشخصه کابل محسوب می‌شود. عدد اول سمت چپ تعداد رشته و عدد دوم سطح مقطع خواهد بود.

بخش نهم و دهم نوع هادی کابل: هادی و هسته کابل به‌صورت گرد و مثلثی تولید و ارائه می‌شود. برای مشخص کردن شکل هادی از حروف اختصاری استفاده می‌گردد. شایان ذکر است این هادی‌ها دارای دو خاصیت افشان و یا مفتولی نیز هستند.

1. R: هادی با مقطع گرد
2. S: هادی با مقطع مثلثی
3. O: هادی با مقطع بیضی شکل
4. E: هادی مفتولی با مقطع گرد
5. M: هادی رشته‌ای افشان
6. H: هادی با مقطع گرد توخالی
7. V: هادی فشرده
8. به عنوان مثال:
9. SE کابل هادی مثلثی یا سکتوری است که هر سکتور به‌صورت مفتول خواهد بود.
10. ‏Re کابل مفتولی و گرد
11. SM کابل رشته‌ای سکتوری

بخش یازدهم سطح ولتاژ: در نهایت سلول آخر که بیانگر سطح ولتاژ کابل است و بر حسب کیلو ولت نمایش داده می‌شود. در واقع بر این اساس می‌توان محل کاربرد کابل نوع فشار قوی و ضعیف و متوسط بودن آن را مشخص کرد.

رنج ولتاژ اسمی یا نامی از 1/6/0 الی 132/76 در نظر گرفته می‌شود.

حروف ویژه برای نشان دادن ویژگی خاص در کابل‌ها است؛ که گاهی از این حروف استفاده می‌گردد.

Z: کابل کنترل شماره‌گذاری شده

A: تک رشته

F: انعطاف پذیر

E: ایمنی ذاتی با رنگ آبی

TR: پوسته بیرونی شفاف جهت استفاده در کابل‌های کنترلی

B: دارای سیم تخلیه

PU: پلی اورتان

یک مثال برای آشنایی بهتر با کدهای اختصاری استاندارد

NYY-O 3*120 RM 0/6/1 KV

یک کابل سه رشته های هادی مسی به شکل گرد و سطح مقطع ۱۲۰ میلی‌متر مربع و دارای یک لایه عایق داخلی پی وی سی و یک لایه عایق خارجی پی وی سی و سطح ولتاژ 1/6/0 ولت است.

استاندارد کابل‌های فشار ضعیف مصرفی در ساختمان‌ها

• NYY: کابل با هادی مس دارای عایق پلاستیکی
• NAYY: کابل هادی آلومینیوم و عایق پلاستیکی
• NYKB: کابل با هادی مس، عایق پلاستیک و غلاف سرب و زره فولادی
• NYYGB: کابل با هادی مس عایق، غلاف پلاستیکی و زره فولاد گالوانیزه
• NKBA: قاب با هادی مس، عایق کاغذ، غلاف سرب زره فولادی و پوشش خارجی الیاف گیاهی

پیشنهاد مطالعه: وارنیش چیست؟

استاندارد سیم کشی مسی

سیم‌ها نیز مانند کابل‌ها دارای ساختمان خاص خود هستند. که به‌طور کلی از دو بخش هادی و عایق تشکیل شده‌اند. هادی سیم از جنس مس و آلومینیوم است و بخش عایق آن از مواد پلاستیکی تشکیل شده است.

سیم‌ها را با توجه به حروف اختصاری توسط استاندارد VDA که روی قسمت خارجی آن حک شده شناسایی و استفاده می‌کنند.

NYA: دارای یک سیم تک لا به‌همراه روکش از جنس پی وی سی و با ولتاژ نامی 450/750 ولت است. این نوع سیم‌ها برای نصب ثابت در لوله بر روی دیوار و تابلو برق که دارای محیط خشک هستند کاربرد فراوان دارند.

NYAF: هادی این سیم‌ها از نوع افشان منعطف که از این مس نرم ساخته شده و عایق آن از پی وی سی و دارای ولتاژ نامی 750/450 ولت است. همانند NYA در محیط‌های خشک قابل استفاده است.

NYN: مجموعه از سیم‌های مسی که هر کدام با یک عایق pvc پوشانده شده و چند نوع از آن با هم در یک کلاف روکش pvc قرار گرفته‌اند. که معمولاً در زیر گچ و یا کولر قابل استفاده هستند.

NYFA: مجموعه از سیم‌های مسی به هم تابیده که توسط PVC شده‌اند. کاربرد آنها در داخل لوله پی وی سی و فولادی به صورت ثابت است.

NYFAZ: سیم‌های مسی تابیده شده هستند که به صورت موازی با هم رعایت شده‌اند و به‌صورت ثابت برای مصارف روشنایی قابل استفاده هستند.

Y: دو، سه و یا چهار رشته مسی که توسط PVC عایق شده‌اند و به‌صورت ثابت درون لوله pvc و فولادی برای استفاده در زنگ اخبار، خطوط تلفن و سایر دستگاه‌های هشدار دهنده به کار گرفته می‌شوند.

T: شامل سری سیم های کواکسیال هستند.

پیشنهاد مطالعه: بهترین مارک سیم لاکی در بازار ایران

روش تشخیص سیم و کابل استاندارد

برای تفکیک و تشخیص دادن سیم و کابل‌های استاندارد به‌صورت فیزیکی و ظاهری طبق موارد زیر می‌توان اقدام کرد:

• در این روش ابتدا سیم و کابل باید به خوبی بررسی گردد تا بدون هیچگونه برآمدگی و فرورفتگی باشد. البته به جز در مواردی که سطح سیم دارای موج است.
• روکش و عایق سطح سیم و کابل هرگز قطور نیست. در این حالت به قطر سیم‌های به کار رفته دقت بفرمایید. چرا که امکان کم کردن قطر سیم‌ها و افزایش عایق آنان وجود دارد. که در این حالت وزن سیم افزایش پیدا کرده و آسیب‌پذیری بالایی برای آن رقم زده می‌شود. به‌طوری که به‌کارگیری این سیم‌ها احتمال آتش سوزی را بالا می‌برد.
• ضخامت روکش حتماً به خوبی بررسی شود. چرا که ضخامت زیاد باعث شکستگی آن خواهد شد و در حالت عکس آن نیز سطح مقطع سیم کمتر خواهد شد.
• در صورتی که سطح مقطع سیم کمتر از حد معمول به نظر می‌رسید؛ کافیست روکش سیم را برداشته و با میکرومتر قطر یک رشته سیم را بررسی و اندازه گیری کنید. قطری که به دست می‌آید بر عدد دو تقسیم شود تا شعاع آن به دست آید. در نهایت با ضرب سطح مقطع در تعداد رشته سیم‌ها به عدد اصلی سطح مقطع سیم می‌رسید. که در این صورت می‌توانید با سطح مقطع مد نظر مقایسه کنید.
• رنگ مس به کار رفته در سیم‌ها نیز دلیلی بر تشخیص استاندارد و یا غیر استاندارد بودن آن است. برای اطمینان از مقدار مس به کار رفته کافی است انتهای سیم را برش بزنید. اگر سیم زرد رنگ و درخشان بود مس استفاده شده در آن مورد تایید است. اما در صورتی‌که رگه‌های سیاه رنگ به چشم می‌آمد و یا اینکه سیم های افشان از درخشندگی خوبی برخوردار نبودند قاعدتاً در سیم از آهن استفاده شده است.
• سر سیم‌ها و یا وایرشوها یک وسیله جهت تشخیص کابل و سیم‌های استاندارد هستند. به‌طوری که سیم با قرار گرفتن در سر سیم اگر به‌طور کامل در آن محکم نشود نشان از نامرغوب بودن خود می‌دهد.
• بررسی مرکزیت هادی سیم با برش سیم است. مقطع و بررسی هادی یا همان مس که دقیقا در وسط سیم قرار گرفته است.
• بررسی مرکزیت سیم‌ها برش از سطح مقطع و بررسی غلاف دور سیم‌ها که به‌طور یکسان پوشش داده شده باشد.
• جدا کردن سیم‌ها از غلاف باید به‌راحتی و به سادگی صورت پذیرد.
• ضخامت روکش نباید از استانداردهای تعریف شده کمتر باشد.
• بررسی مقاومت هادی توسط اهم متر
• سطح هادی کاملاً شفاف و درخشان باشد و نباید سیاهی به نظر برسد. چرا که نشان دهنده وجود آهن در آن است که اکسیده شده است.
• حتما انعطاف‌پذیری هادی را بررسی کرده چرا که یک هادی نباید شکننده باشد.

مخفف سازمان موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران ISIRI و کمیسیون بین المللی الکتروتکنیکی IEC

اهمیت استانداردهای سیم و کابل در ایمنی و کارایی

استانداردهای سیم و کابل، نقش کلیدی در تضمین ایمنی، دوام و عملکرد صحیح تجهیزات الکتریکی ایفا می‌کنند. استفاده از محصولات استاندارد، از بروز مشکلاتی مانند اتصال کوتاه، افزایش حرارت و آتش‌سوزی جلوگیری کرده و طول عمر سیستم‌های برقی را افزایش می‌دهد.

شناخت نام‌گذاری‌های استاندارد و مشخصات کابل‌ها، به متخصصان و خریداران کمک می‌کند تا گزینه‌ای متناسب با نیاز خود انتخاب کنند. هنگام خرید سیم و کابل، بررسی نشان استاندارد، مشخصات درج‌شده و تطابق آن با نیازهای پروژه، از مهم‌ترین نکاتی است که باید در نظر گرفته شود. در نهایت، انتخاب سیم و کابل مناسب، علاوه بر افزایش ایمنی، به بهینه‌سازی مصرف انرژی و کاهش هزینه‌های نگهداری در بلندمدت کمک خواهد کرد.

گردآوری توسط: /https://iransimlak.com

/https://www.isiri.gov.ir/portal/home